سیستم اطفاء حریق چیست و چگونه کار می کند؟
آنچه در این مقاله می خوانید
سیستم اطفا حریق به منظور ایمن کردن ساختمان ها و ادارات مختلف نقش کلیدی دارد زیرا آتش سوزی از جمله حوادثی است که می تواند خسارات مالی و جانی بسیاری را در بر داشته باشد و معمولا از حوادثی است که بر اساس بی احتیاطی در ساختمان ها صورت می گیرد.
سیستم اطفاء حریق به دو صورت دستی و اتوماتیک کار می کند و دارای تجهیزاتی برای اطفاء حریق و مهار آتش سوزی است. معنی لغوی کلمه اطفا ” فرونشاندن و خاموشی” است و به مجموعه کارهایی که برای خاموش کردن، هدایت و کنترل آتش انجام می گیرد اطلاق می شود.
روش های اطفا حریق
با چهار روش می توان آتش را مهار نمود که در ادامه به آنها می پردازیم:
- سرد کردن
- قطع مواد سوختنی
- کم کردن اکسیژن (خفه کردن)
- قطع واکنش های زنجیره ای سوختن
اطفاء حریق با روش سرد کردن
سرد کردن به وسیله آب یا خاموش کننده های سرمازا صورت می پذیرد. در صورتی که آب بر روی آتش اسپری شود به تدریج حریق مهار شده و خاموش می شود. استفاده از آب مزایا و معایب زیر را دارد:
مزایای روش سرد کردن جهت اطفاء حریق
- رقیق شدن بخارات متصاعد شده به وسیله آب
- جلوگیری از انتقال حرارت به صورت تشعشی
- گرفتن حرارت از مواد مشتعل به دلیل افزایش سطح تماس
- وارد کردن کمترین خسارت به اماکن و تجهیزات به صورت استفاده اسپری گونه
معایب روش سرد کردن جهت اطفاء حریق
- سنگین بودن آن و در نتیجه دشواری و هزینه بر بودن حمل و نقل
- خسارت به اماکن و تجهیزات در صورت استفاده پرفشار
محدودیت استفاده از آب برای اطفاء حریق
- عدم کارایی در آتش سوزی های گروه E و D به دلیل رسانا بودن
- واکنش حرارت زا و انفجاری با برخی مواد مثل کاربید و تولید C2H2
- فرو رفتن در مایعات قابل اشتعال به دلیل سنگینی
- قابلیت حل در برخی مایعات قابل اشتغال
اطفاء حریق با روش کم کردن هوا (خفه کردن)
از آنجایی که اکسیژن از عوامل ایجاد و ادامه آتش سوزی می باشد در صورتی که هوا (اکسیژن) را از صحنه حریق دور کنیم، آتش خاموش می شود و به دو روش زیر صورت می پذیرد:
- گازهای سنگین تر از هوا را جایگزین نماییم.
گازهای سنگین تا حدود 5 برابر هوا استفاده می شود که این گازها جایگزین هوا شده و از تماس هوا با آتش جلوگیری می نماید.
برخی از این گازها عبارتند از :
- Co2: دارای وزن 1.5 برابر هوا
- گاز تترا کلرید کربن CCL2
- دی برمومتان CH2 Br2
- سایر مواد هالوژنه
2. بین هوا و آتش لایه عایق ایجاد کنیم.
در این روش از کف مخصوصی که می تواند در مقابل آتش سوزی مقاومت کند استفاده می شود. در این روش اکسیژن موجود در هوا توسط لایه عایق محدود شده و به بخارات قابل اشتعال (متصاعد شده) نمی رسد. انداختن پتو، ریختن شن، ماسه، پارچه خیس و اعمالی شبیه این در این دسته قرار می گیرند.
خاموش کردن آتش با قطع یا دور ساختن مواد سوختنی
در برخی از آتش سوزی ها مانند حریق گازها و مایعات قابل اشتغال، بهترین روش اطفاء حریق قطع یا دور نمودن ماده سوختنی است.
اطفا حریق با قطع واکنش های زنجیره ای سوختن
در این روش؛ اطفا به وسیله قطع واکنش های زنجیره ای سوختن صورت می پذیرد که به وسیله مواد شیمیایی بازدارنده انجام می شود. مهم ترین مزیت این روش سرعت و تاثیر آن در عملیات اطفاءحریق می باشد.
مناسب برای گروه آتش | نوع کاربری | نوع کپسول آتشنشانی |
A-B-C-D | آتش سوزی با وسعت زیاد- مایعات اشتعال زا- منشأ الکتریکی- گازهای اشتعال زا | حاوی پودرو گاز (POWDER) |
B-C | آتش سوزی توسط برق و یا مایعات اشتعال زا | کربن دی اکسید (CO2) |
A-B | جامدات و مایعات قابل اشتعال نظیر کاغذ ، پارچه، پلاستیک، چوب، روغن ها، گازوئیل و تینر | بیوورسال |
B | برای مایعات اشتعال زا | حاوی فوم (FOAM) |
A | برای لوازم و مصالح چوبی ،کارتن ، مبلمان، موکت ، فرش | آب و گاز(WATER) |
تجهیزات خاموش کننده حریق
بر اساس شیوه اطفاء حریق، نوع و میزان گسترش حریق، تجهیزات متنوعی وجود دارد. این تجهیزات در دو گروه عمده جای می گیرند:
- تجهیزات متحرک
- تجهیزات ثابت
تجهیزات متحرک اطفاء حریق
- وسایل ساده مانند سطل شن، سطل آب، پتوی خیس و پتوی نسوز آتش نشانی
- خاموش کننده های دستی با حداکثر ظرفیت 14 کیلوگرم یا 14 لیتر در انواع مختلف
- خاموش کننده های چرخ دار تا ظرفیت 90 کیلوگرم
- خاموش کننده های بزرگ خودرویی یا قابل جابجایی توسط کشتی، هواپیما و هلی کوپتر که قابلیت امدادی و کاربرد وسیعی دارند.
- خاموش کننده های دستی با حداکثر ظرفیت 14 کیلوگرم یا 14 لیتر خاموش کننده در انواع مختلف
تجهیزات ثابت و نیمه ثابت اطفاء حریق
- شیرهای برداشت آب آتش نشانی (ایستاده و دریچه دار)
- شبکه ثابت خاموش کننده مبتنی بر آب (مانند شبکه افشانه ای)، کف، پودر و ترکیبات هالوژنه و CO2
- جعبه اطفاء حریق (شیلنگ با آب تحت فشار) و تجهیزات مشابه نیمه متحرک برای برداشت سایر مواد اطفایی
پیشنهاد مطالعه: پوشش ضد حریق، معرفی انواع پوشش مقاوم به حریق و کاربرد آن
انواع سیستم اطفا حریق ساختمان
اطفاء حریق به دو دسته تقسیم می شود:
- اطفا حریق دستی
- اطفا حریق اتوماتیک
اطفا حریق دستی
از مرسوم ترین انواع خاموش کننده ها، تجهیزات اطفا حریق دستی هستند. این تجهیزات می توانند مورد استفاده افراد عادی قرار بگیرند زیرا استفاده از آنها نیاز به آموزش خاصی نداشته و همچنین می توانند در اطفا حریق های کوچک و یا شروع حریق های بزرگ مورد استفاده قرار گیرند. تجهیزات دستی؛ ارزان و ساده و در دسترس هستند. کپسول های آتش نشانی از نمونه تجهیزات اطفا حریق دستی می باشند.
این کپسول ها انواع مختلفی دارند که بر اساس نوع یا کلاس حریق دسته بندی می شوند و عبارتند از:
- خاموش کننده های پودری (پودر خشک شیمیایی)
- خاموش کننده های پودری (پودر تر شیمیایی)
- خاموش کننده های دی اکسید کربن
- خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
- خاموش کننده های حاوی کف
خاموش کننده پودری
این پودر حاوی مخلوطی از گرد برخی مواد شیمیایی است و دارای دو نوع می باشد:
- پودر شیمیایی تر: برای اطفا حریق غیر فلزات کلاس A,B,C استفاده می گردد.
- پودر شیمیایی خشک: برای اطفاء حریق فلزات کلاس D به کار می رود.
خاموش کننده دی اکسید کربن
دی اکسید کربن دارای وزنی بالاتر و سنگین تر از هوا و بدون بو، غیرقابل احتراق و غیر سمی می باشد به همین دلیل وقتی روی آتش ریخته می شود، با کاهش مقدار اکسیژن و جایگزینی خودش با آن سبب اطفا حریق می شود.
خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
گاز هالوژن در کپسول ها به صورت مایع تحت فشار وجود داشته و بعد از آزاد شدن؛ تبدیل به گاز می گردد. این گاز سمی نبوده و در آتش سوزی های گروه A,B,C استفاده می گردند. نحوه عملکرد آن شبیه خاموش کننده های دی اکسید کربن بوده و مقدار اکسیژن را کاهش می دهد.
از این کپسول در حریق های بسیار حساس مانند حریق های الکتریکی و تجهیزات مهم استفاده می شود به این دلیل که پس از آتش سوزی اثر و پسماند خاصی از خود به جای نمی گذارند.
همچنین این کپسول رسانا نیست و از خوردگی و آسیب دیدگی تجهیزات؛ ممانعت به عمل می آورد. این کپسول ها در محل نگهداری قطعات الکترونیکی مانند اتاق های کامپیوتر و سرور، هواپیما، کشتی و مواردی از این دست استفاده می شوند. هرچند که در سال های اخیر به دلیل اثبات اثرات منفی که این کپسول ها بر روی محیط زیست می گذارند استفاده از آنها ممنوع شده است.
خاموش کننده های حاوی کف
این کپسول با سرد کردن آتش و ممانعت از نشر گاز در حال سوختن، باعث کنترل آتش سوزی می شود. این کپسول برای خاموش کردن مواد خشک و آتش مایعات مورد استفاده قرار می گیرد و باعث جلوگیری از رسیدن اکسیژن هوا به آتش می شود.
لیست شرکت های مجاز شارژ کپسول آتش نشانی
یکی از وظایف شرکت های مورد تایید آتش نشانی، شارژ کپسول های آتش نشانی می باشد. پیش از شارژ کپسول های آتش نشانی و خاموش کننده های دستی به نکاتی در این خصوص توجه نمایید:
- پودر موجود در کپسول بر اساس ضوابط و ابلاغیه ها باید تعویض شود
- شارژ کپسول باید توسط شرکت های ثبت شده با اساسنامه انجام شود.
- از شرکت های مشاوره مورد تایید آتش نشانی مشاوره بگیرید تا از ایجاد مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
- سرویس کامل کپسول آتش نشانی باید به صورت سالانه صورت پذیرد.
- هنگام شارژ؛ باز شدن کپسول، سرویس کپسول، تعویض پودر خشک، شارژ مجدد گاز و در نهایت ارائه به مشتری با ارائه شناسنامه، فاکتور رسمی، مهر و امضا باید صورت پذیرد.
هزینه شارژ کپسول آتش نشانی به موارد زیر بستگی دارد
- نحوه شارژ کپسول آتش نشانی
- زمان شارژ کپسول آتش نشانی
قیمت گذاری بعد از بررسی های انجام شده در زمینه قیمت و کیفیت مواد مصرفی در کپسول های آتش نشانی و توسط اتحادیه صنف لوازم ایمنی، آتش نشانی و علائم نیروهای مسلح صورت می گیرد.
لیست شرکت های مجاز شارژ کپسول آتش نشانی را می توانید از اینجا مشاهده و دانلود کنید.
اطفا حریق اتوماتیک
این روش شامل تمامی راه هایی است که به صورت خودکار و بدون دخالت انسان بعد از تشخیص حریق انجام می شود. انواع سیستم های اطفا حریق عبارتند از :
- اطفا حریق اتوماتیک مه آب (watermist)
- اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس (Vortex)
- اطفا حریق اتوماتیک گازی
- اطفاء حریق اتوماتیک آبی (اسپرینکلر)
- اطفا حریق اتوماتیک پودری (آیروسل)
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب (Water Mist)
سیستم اطفا حریق مه آب یا مه پاش، به صورت پاشش قطرات بسیار ریز و مه مانند آب عمل کرده و با کاهش رسیدن اکسیژن به حریق باعث کنترل آتش سوزی می شود.
سیستم اطفا حریق اتوماتیک ورتکس (Vortex)
سیستم اطفا حریق اتوماتیک ورتکس (Vortex) مبتنی بر ترکیب مه آب و گاز نیتروژن است. در این سیستم بر اثر فشار وارد شده به آب توسط گاز نیتروژن، آب به شکل قطرات بسیار ریز در آمده و با گاز نیتروژن ترکیب می شود و به صورت هیبریدی (ترکیبی) آتش را با کاهش مقدار اکسیژن کنترل و مهار می نماید.
سیستم اطفا حریق اتوماتیک گازی
زمانی که اطفاء حریق توسط آب و کف ممکن نباشد از سیستم اطفا گازی استفاده می شود زیرا ممکن است کف یا آب به محصول یا تجهیزات آسیب برساند. این سیستم معمولا در دیتاسنترها استفاده می گردد.
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر یا اتوماتیک آبی
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر یا آبی یکی از رایج ترین، آشناترین، موثرترین و مقرون به صرفه ترین راه های سیستم اطفا حریق اتوماتیک است که در بسیاری از موارد از وقوع و گسترش حریق جلوگیری می کند. این سیستم؛ شبکه ای از لوله هاست که در سقف نصب می شود و در پارکینگ ها، مراکز نگهداری سوخت، هتل ها و غیره استفاده می گردد. پاشنده های این سیستم یک حباب شیشه ای دارای مایع حساس به حرارت دارند که در صورت برخورد با آتش و یا در درجه حرارت مشخص، شکسته و باعث مهار آتش سوزی می شوند.
سیستم اسپرینکلر دارای چهار مدل می باشد
- لوله تر
- لوله خشک
- سیلابی
- پیش عملگر
سیستم لوله تر Wet Pipe Sprinkler System
در این سیستم آب با فشار بالا به صورت دائمی در لوله ها وجود داشته و پس از افزایش حرارت، حباب شیشه ای شکسته و آب بر روی آتش پاشیده می شود. این سیستم در واکنش به آتش سوزی؛ از سریعترین روش های ممکن بوده و بهترین کاربرد این سیستم در مکان هایی است که دمای آن ها از دمای انجماد آب بیشتر است.
سیستم لوله خشک Dry Pipe Sprinkler System
سیستم لوله خشک به صورت ذخیره هوای فشرده درون لوله ها می باشد و نحوه عملکرد آن به این صورت است که پس از بروز حریق، محفظه حساس شیشه ای شکسته و اسپرینکلر فعال می شود. در نتیجه باعث تخلیه هوای فشرده شده و به دلیل افت فشار داخل لوله، آب به درون لوله وارد می شود. در مقایسه سیستم خشک و تر باید گفت که سیستم خشک نسبت به سیستم تر؛ کندتر عمل می کند.
سیستم سیلابی Deluge Sprinkler System
در سیستم سیلابی همانطور که از نام آن پیداست، اسپرینکلرها همواره در حالت باز هستند. سرعت تخلیه آب در این سیستم بسیار بالا می باشد و از طریق سیستم اعلام حریق، فرمان باز شدن شیر سیستم صادر می گردد. بهترین کاربرد این سیستم در مکان هایی است که مایعات قابل اشتعال و خطرناک نگهداری می شود مانند پتروشیمی و کارخانه های مواد شیمیایی.
سیستم پیش عملگر Preaction Sprinkler System
در این سیستم فرمان باز شدن اسپرینکلرها به کمک سیستم اعلام حریق نصب شده در محل؛ انجام می شود و اسپرینکلرها به لوله کشی هوای تحت فشار یا بدون فشار وصل هستند.
سیستم اطفا حریق اتوماتیک پودری (آیروسل)
عملکرد سیستم اطفا حریق پودری یا آیروسل بر پایه ترکیبی از گاز آیروسل (Aerosol) و پودر(ذرات جامد) است. این سیستم اطفاء حریق در مقایسه با اطفا حریق گازی و اطفا حریق شیمیایی خشک، ذرات ریزتری تولید کرده و به همین دلیل مواد در محل حریق ماندگارترند. این سیستم در اتاق های سرور و دیتا سنترها کاربرد دارند.
این مقاله چقدر براتون مفید بود؟
روی پنج ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!
ممنون از بازخوردتون!
تا حالا رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.
- mohadeseh rahmani
- اردیبهشت 13, 1401
- 2192 بازدید