سیستم تهویه پارکینگ چیست | طراحی سیستم های تهویه و تخلیه پارکینگ

به دلیل تجمع دود و گازهای ناشی از احتراق سوخت در پارکینگ های بسته، نیاز به سیستم تهویه و تخلیه دود پارکینگ امری ضروری به نظر می رسد زیرا در صورت تجمع گازهای سمی و عدم تهویه؛ افراد دچار مشکلات متفاوتی می شوند. همچنین تجمع گازهای حاصل از احتراق و دودهای اگزوز خودروها در پارکینگ های بسته می تواند باعث ایجاد انفجار شود.

علاوه بر این به دلیل بسته بودن پارکینگ ها در صورت بروز حریق؛ وجود تهویه برای نجات جان افراد و همچنین امکان ورود نیروهای امدادی به محل؛ الزام وجود این سیستم در پارکینگ ها را روشن می سازد زیرا در هنگام آتش سوزی دود ناشی از حریق سبب کاهش دید افراد شده و باعث می شود تا افراد نتوانند راه های خروج اضطراری را بیابند.

با نظر به تمامی این موارد؛ وجود سیستم تهویه و تخلیه دود سبب کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حریق و تجمع گازهای سمی شده و زمان بیشتری را در اختیار افراد برای ترک محل در شرایط اضطراری قرار می دهد.

سیستم تهویه پارکینگ چیست؟

سیستم تهویه پارکینگ متشکل از جت فن، دمپر و تمامی تجهیزات مربوط به تهویه و تخلیه دود، کنترل دود، حرارت و محصولات ناشی از حریق می باشد و به اشکال متفاوتی در ساختمان ها و پارکینگ ها مورد استفاده قرار می گیرند اما اصول و اهداف اولیه تمامی آنها یکسان بوده و هدف اصلی کنترل دود است. سایر اهداف این سیستم به شرح زیر است:

• عاری نگهداشتن مسیرهای فرار از دود
• کاهش خسارات و آسیب های ناشی از حریق به اجزای سازه
• کمک به نیروهای آتش نشانی و امدادی با ایجاد مسیر بدون دود
• کاهش خسارات ناشی از دود، حرارت و گازهای سمی ناشی از حریق
• ایجاد تاخیر و یا جلوگیری از پدیده گرگرفتگی یکپارچه و گسترش کامل حریق

 

 

طراحی سیستم تهویه و تخلیه دود پارکینگ

سیستم تخلیه دود پارکینگ دارای دو نوع متفاوت بوده که عبارتند از:

• سیستم تهویه با کانال کشی
• سیستم تهویه با جت فن (Jet Fan)

امروزه استفاده از جت فن ها کاربرد بیشتری داشته و از این روش با عنوان سیستم تهویه نوین پارکینگ یا روش تهویه نوین پارکینگ نیز یاد می کنند. در ادامه به شرح هر یک از این دو روش می پردازیم.

سیستم تخلیه دود پارکینگ با کانال کشی

در این سیستم با استفاده از فن های تخلیه و کانال های تعبیه شده در سقف پارکینگ ها، تخلیه هوای آلوده و تزریق هوای تازه صورت می پذیرد. برای اجرای کانال زیر سقف طبقات، باید فضای لازم برای تامین ارتفاع مجاز پارکینگ در نظر گرفته شود.

معایب سیستم تهویه پارکینگ به روش کانال کشی به صورت زیر است:

• هزینه بالای نگهداری
• وجود نقاط تهویه نشده در پارکینگ
• کم شدن ارتفاع سقف به دلیل کانال کشی
• ایجاد صدا و کم شدن زیبایی پارکینگ ها به دلیل حجم بالای کانال ها

سیستم تهویه پارکینگ با جت فن

جت فن ها (Jet Fan) یا دمنده ها؛ از فن های محوری بوده که به دلیل استفاده از پروفیل ویژه در پروانه ها و فرم خاص بدنه خود، می توانند به سرعت های دورانی بالایی رسیده و حجم زیادی از هوا را در فشار بالا جابجا کنند. همین ویژگی سبب شده است تا در شرایط و مکان هایی مانند پارکینگ ها و تونل ها که نیاز به هوادهی زیاد در فضای کم وجود دارد از جت فن استفاده شود.

در حال حاضر جت فن ها کاربرد گسترده تری نسبت به روش کانال کشی داشته و روش کانال کشی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم های جت فن دارای سرعت بالاتری برای تخلیه دود نسبت به سیستم داکت و کانال کشی بوده و کارکرد بهتری دارند.

ضوابط سازمان آتش نشانی برای طراحی سیستم تهویه و تخلیه دود پارکینگ

مندرجات این آیین نامه بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ویرایش شده سال 1395 و همچنین استانداردهای BS-7346-7:2013 ، NFPA 92:2015 و NFPA 92A:2009 تنظیم گردیده است.

• مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، کلیه پارکینگ های بسته در هر ترازی به منظور خروج دود و سایر فرآورده های گازی ناشی از حریق، باید دارای تهویه مناسب باشند.

• پارکینگ های بسته واقع در طبقات همکف و منفی یک، با مساحت ناخالص کمتر از 300 متر مربع که از طریق رمپ یا یکی از اضلاع با فضای آزاد در ارتباط هستند، نیازی به تعبیه تهویه مکانیکی ندارند.

• در پارکینگ های بسته تا طبقه منفی سه (شامل منفی سه با عمق کمتر از 9 متر)، با مساحت ناخالص کمتر از 500 مترمربع، سیستم تهویه می تواند تنها شامل کانال تخلیه به همراه دو فن معمولی باشد. در صورت استفاده فن محوری؛ که به طور مستقیم با جریان هوای عبوری در ارتباط است، فن باید دارای نرخ مقاومت در برابر حریق F300 باشد.

• پارکینگ هایی که از یک سمت دارای سطوح باز مرتبط با فضای آزاد بوده و این سطوح نیمی از سطح مورد نیاز پارکینگ های باز را مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان تامین می کند، پارکینگ نیمه باز محسوب شده و نیازی به تعبیه کانال و دریچه هوای تازه ندارند؛ در این پارکینگ ها کانال و دریچه های تخلیه هوا باید مطابق ضوابط تعبیه گردند.

• مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ساختمان هایی که دارای حداقل یک کف با عمق بیش از 9 متر نسبت به پایین ترین تراز تخلیه خروج هستند، ساختمان عمیق به حساب آمده  و طبقات زیرزمین این ساختمان ها، حتی در صورت داشتن کاربری غیر از پارکینگ، باید مجهز به سامانه تهویه مناسب دود باشند.

• نقشه های تایید شده از سوی سازمان آتش نشانی باید بدون کوچک ترین تغییری در شکل و اندازه گیری ها اجرا شوند و در صورت تغییر در حین اجرا، باید با دریافت دستورالعمل جدید، اصلاحات لازم صورت گیرد ؛ در غیر این صورت تاییدیه نهایی از سوی سازمان صادر نخواهد شد.

• کلیه موارد و نکات ارائه شده در دستورالعمل های مربوط به نقشه ها که از سوی سازمان آتش نشانی صادر می شود، باید بدون کوچکترین تغییری اعمال گردند.

• دستورالعمل ها با توجه به نقشه های معماری صادر گردیده و هر گونه تغییر در نقشه ها یا تغییر در اجرا، نیازمند استعلام مجدد از سازمان آتش نشانی تهران است.

• در صورت الزام سازمان آتش نشانی تهران به انجام محاسبات CFD (دینامیک سیالات محاسباتی)، باید این محاسبات صورت گرفته و گزارش مستندات آن به این سازمان ارائه شود.

• هدف از راه اندازی سامانه های تهویه پارکینگ مندرج در این آیین نامه، تخلیه و کنترل حرارت، دود و محصولات ناشی از حریق و همچنین تهویه گازهای سمی ناشی از کارکرد موتور خودروها و اگزوز وسایل نقلیه می باشد.

• به صورت کلی، جهت تخلیه گاز اگزوز خودروها و کاهش غلظت آلاینده های محیط، حداقل 6 مرتبه تعویض هوا در ساعت برای تمامی طبقات پارکینگ در شرایط عادی و جهت تخلیه دود و محصولات حریق، حداقل 10 مرتبه تعویض هوا در ساعت برای یک پارکینگ باید در نظر گرفته شود.

• سازمان آتش نشانی می تواند با توجه به مطالعات ترافیکی و شرایط تصرف، مقادیر مذکور در بند دوم را با توجه به هر پروژه تغییر داده و ابلاغ نماید.

• برای صرفه جویی در مصرف انرژی و افزایش ظرفیت تخلیه در شرایط بروز حریق، می توان از فن های دو دور و یا دور متغیر مجهز به اینورتر تایید شده استفاده نمود.

• در پارکینگ هایی که کاربری عمومی دارند (پارکینگ های عمومی، تجاری و اداری) محاسبات و طراحی باید به گونه ای باشد که در شرایط عادی نیز در صورت افزایش غلظت آلاینده ها، با فرمان حسگر گاز مونوکسیدکربن، امکان افزایش ظرفیت تخلیه تا میزان مناسب برای هر طبقه وجود داشته باشد. میانگین غلظت گاز مونوکسیدکربن در پارکینگ ها تحت هیچ شرایطی نباید از ppm 50 در مدت زمان 30 دقیقه، بیشتر باشد. در پارکینگ ساختمان های مسکونی، می توان ظرفیت تخلیه در شرایط عادی را بر اساس استانداردهای دیگر نیز محاسبه نمود.

• سیستم تهویه و تخلیه دود پارکینگ باید با یک سامانه اعلام حریق و یا یک سامانه دتکتور مونوکسیدکربن مناسب، در ارتباط باشد.

• در صورت استفاده از روش کارا محور و انجام محاسبات CFD، شرایط حریق نمونه طراحی، باید مطابق جدول زیر در نظر گرفته شود

 

 

• علاوه بر موارد جدول فوق، در صورتی که داخل فضای پارکینگ، به علت وجود انبار یا تجهیزات خاص، بار اشتعال دیگری نیز وجود داشته باشد، باید شرایط حریق ناشی از آنها در نظر گرفته شود.

• طراحی باید به گونه ای باشد که به جز قسمتی که حریق در آن اتفاق افتاده، سایر بخش های ساختمان عاری از دود و آلودگی باشند.

• تمهیدات مربوط به تامین هوای جبرانی در کلیه پارکینگ هایی که تخلیه هوا در آنها صورت می گیرد باید در نظر گرفته شود. تامین هوای جبرانی باید به صورت مکانیکی انجام شود.

• مقدار هوای جبرانی باید معادل 50-75% هوای تخلیه بوده و فشار پارکینگ همواره منفی باشد.

• جهت جلوگیری از گسترش حریق در پارکینگ ها، سرعت متوسط حرکت هوا در هر مقطع از پارکینگ نباید بیشتر از 2 متر بر ثانیه باشد.

• در صورتی که مساحت ناخالص هر طبقه از پارکینگ بیش از 2000 مترمربع باشد، هر طبقه باید حداقل به دو قسمت با اندازه تقریبا مساوی تقسیم شده و به دو راه خروج دسترسی داشته باشد. راه خروج دوم استثنائا می تواند آسانسور و یا پله برقی باشد.

• چنانچه ساختمان دارای طبقه ای باشد که تراز کف آن بیش از 18 متر پایین تر از پایین ترین تراز تخلیه خروج قرار گرفته باشد، ساختمان باید حداقل به دو بخش با اندازه تقریبا مساوی تقسیم شود. تقسیم بندی باید به طور سرتاسری از پایین ترین تراز تخلیه خروج که به طبقات زیرزمین سرویس می دهد تا پایین ترین کف ساختمان به طور کامل امتداد یابد.

• در صورت نیاز به زون بندی در طبقات، فضای هر طبقه از پارکینگ باید به زون های دود مجزا با مساحت حداکثر 3000 متر مربع تقسیم شده و هر زون باید سامانه تخلیه و تامین هوای تازه جداگانه و مستقل داشته باشد. سامانه اعلام حریق باید به گونه ای باشد که بتواند وقوع حریق در هر کدام از این زون ها را تشخیص داده و زون آنرا اعلام کرده و سامانه کنترل دود را به طور مناسب راه اندازی نماید. برای پارکینگ هایی که مساحت هر طبقه از آنها بیش از 9000 مترمربع باشد، زون بندی با هماهنگی سازمان آتش نشانی تهران انجام خواهد شد.

• نحوه جداسازی زون های دود باید با استفاده از جداکننده های فیزیکی نظیر دیوارها و مصالح مقاوم، پرده دودبند، موانع دود، درب ریلی و درب کرکره ای انجام گیرد. مصالح به کار رفته باید دارای مقاومت کافی در برابر حریق باشند.

• کلیه فن های تخلیه هوا و همچنین جت فن ها و تجهیزات جانبی الکتریکی و مکانیکی مرتبط با نصب فن های اصلی تخلیه که ممکن است در معرض حریق و گازهای داغ ناشی از آن قرار بگیرند، باید حداقل یک ساعت در برابر حرارت 300 درجه سانتی گراد (کلاس F300) مقاومت داشته و دارای گواهینامه فنی معتبر داخلی یا بین المللی باشند. فن های هوای جبرانی می توانند از نوع معمولی انتخاب شوند.

• در صورتی که از دو فن موازی برای یک کانال استفاده شود (یک فن برای شرایط عادی و یک فن برای شرایط حریق)، به منظور جلوگیری از تخریب و از کار افتادن فن حریق در اثر عدم کارکرد در طولانی مدت، این فن ها باید به سامانه تعویض خودکار (Shift Switch) مجهز باشند.

• در صورت استفاده از دو فن موازی برای یک کانال، جهت جلوگیری از مکش یک فن از فن دیگر در شرایط کارکرد تکی، باید در محل اتصال فن به کانال از دمپر هوا (Air Operated) استفاده شود.

• محل نصب فن ها باید به گونه ای باشد که برای متصرفین مخاطره آمیز نبوده و قسمت های گردان فن ها باید به حفاظ مناسب مجهز باشد.

• دهانه کانال های ورودی و خروجی هوا باید حداقل 3 متر از یکدیگر فاصله داشته و مستقیما روبروی یکدیگر نباشند. طراحی باید به گونه ای انجام شود که هوای تخلیه شده مجددا توسط فن هوای جبرانی به داخل باز نگردد.

• دهانه کانال های هوای جبرانی باید حداقل 3 متر از دودکش ها و هواکش های سایر قسمت ها فاصله داشته باشد.

• دهانه کانال خروج هوای تخلیه باید از دستگاه های هواساز، کولرها و سایر مجراهای تامین هوای فضاهای تحت تصرف انسان حداقل سه متر فاصله داشته و در محل مسیرهای فرار و خروج افراد نباشد.

• دهانه کانال خروج هوا باید از سطح محل تردد متصرفین (نظیر معابر، حیاط و غیره) حداقل سه متر بالاتر باشد.

• نقاط خروج هوای تخلیه، باید به گونه ای جانمایی شوند که باعث باز گردش دود داخل ساختمان و یا پخش دود در ساختمان های مجاور نشده، ایجاد مخاطره برای متصرفین دیگر نکرده و مسیرهای خروج را مختل ننماید.

• کلیه داکت ها، کانال ها، اتصالات، بست ها و آویزهای به کار رفته در سامانه تخلیه هوای پارکینگ، باید در مقابل دمای حداقل 800 درجه سانتی گراد مقاومت داشته و ساختار و یکپارچگی خود را حفظ نمایند.

• در شرایطی که کانال از فضایی با مقاومت مشخصی در برابر حریق؛ عبور می کند، باید با استفاده از تمهیدات مناسب (نظیر پوشش دهی کانال با مصالح مقاوم به حریق) حداقل هم اندازه همان فضا، در برابر حریق مقاوم سازی شود.

• در کلیه قسمت های این آیین نامه، محاسبات ابعاد کانال باید بر اساس حداکثر سرعت 12 متر بر ثانیه (معادل 2400 فوت بر دقیقه) انجام شود. در نظر گرفتن سرعت های بالاتراز این مقادیر، تنها در شرایط خاص با ارائه محاسبات کامل افت فشار مسیر کانال و دریچه و توان فن انتخابی و اخذ تاییدیه سازمان آتش نشانی، امکان پذیر است.

• در صورت استفاده از کانال های مشترک بین طبقات، باید با استفاده از دمپر موتوردار مناسب و تایید شده، از سرایت دود و حرارت به قسمت های دیگر جلوگیری شود.

• کلیه سامانه های تهویه پارکینگ باید با یک منبع تغذیه ثانویه (برق اضطراری) با ظرفیت مناسب در ارتباط باشند تا در شرایط قطع برق اصلی، به صورت خودکار عمل کرده و انرژی سامانه را تامین نماید.

• تابلو و کنترل پنل سامانه های تهویه پارکینگ باید از فضای اصلی پارکینگ توسط مصالح با مقاومت حداقل یک ساعت مقاوم در برابر حریق تفکیک شوند.

• برق رسانی به کلیه سامانه های تخلیه و کنترل دود، باید از کنتور برق به صورت جداگانه و توسط فیوز مخصوص آتش نشانی صورت پذیرد. کلیه کابل های این سامانه باید به مدت دو ساعت مقاوم در برابر دمای 900 درجه سانتی گراد باشند. برق رسانی باید به گونه ای باشد که در صورت قطع تمامی فیوزها به جز فیوز مخصوص آتش نشانی، تنها در سامانه های ایمنی و آتش نشانی ساختمان، جریان الکتریسیته برقرار باشد.